یک خطای ساده حسابداری! آیا پدیده شاندیز مسیر شرکت انرون را می رود؟
در صورتهای مالی سال 92 شرکت ابنیه و ساختمان پدیده شاندیز تحریفی عجیب به چشم می خورد که نباید آن را صرفا یک خطا یا اشتباه ساده حسابداری محسوب کرد. برای روشن شدن موضوع اطلاعات زیر مندرج در صورتهای مالی شرکت آورده شده است:
حال سوال اینجاست که فروش شرکت مجموعا 82 میلیارد تومان بوده و سرمایه در گردش شرکت هم حدود 500 میلیارد تومان در سال 92 کمتر شده است و از یک رقم منفی 223 میلیارد تومانی به رقم منفی 736 میلیارد تومان رسیده است! پس چگونه است که در صورت جریان وجوه نقد، در بخش فعالیت های عملیاتی رقم عجیب 444 میلیارد تومانی ورود وجه نقد را می بینیم؟
پاسخ اینجاست که در سال 92، شرکت ابنیه و ساختمان شاندیز، شرکت پدیده کیش را از شرکت مادر خود یعنی شرکت بین المللی پدیده شاندیز به مبلغ حدودا 450 میلیارد تومان بدون پرداخت وجه نقد و در ازای ایجاد بدهی به شرکت مادر می خرد. جدای از اینکه این معامله درون گروهی حرف و حدیث های زیادی دارد که در حوصله بحث ما نیست این معامله اساسا یک معامله غیر نقدی است و نباید در صورت جریان وجوه نقد منعکس شود. به بند 56 استاندارد شماره 2 حسابداری ایران توجه کنید:
56 . صورت جریان وجوهنقد تنها منعکسکننده اثرات نقدی معاملات و سایر رویدادها است. اینامر موجب میشود که معاملات غیرنقدی که در برخی مواقع در مجموعه معاملات و سایر رویدادهای واحد تجاری دارای اهمیت است، از نظر استفادهکننده صورتهای مالی دور بماند. بدینلحاظ جهت ارتقای کیفیت اطلاعات مندرج در صورتجریان وجوهنقد و فراهمآوردن زمینههای لازم جهت پیشبینی بهتر جریانهای نقدی آتی، افشای اطلاعات درمورد معاملات غیرنقدی بااهمیت در یادداشتهای توضیحی ضروری است.
از آنجاکه اثر معاملات غیرنقدی ممکن است در هریک از طبقهبندیهای صورت جریان وجوهنقد قرار گیرد، ارائـه این اطلاعات درصورت تعدد موارد به تفکیک سرفصلهای اصلی صورت جریان وجوهنقد ممکن است ضرورت یابد.
از نمونههای معاملات غیرنقدی میتوان به تحصیل داراییهای ثابت مشهود درقبال تسهیلات مالی یا صدور سهام، مبادله موجودی مواداولیه یا موجودی کالای ساخته شده با دارایی ثابت مشهود، افزایش سرمایه از محل مطالبات حالشده بستانکاران و جایگزینی وامهای بلندمدت با وامهای بلندمدت دیگر اشاره کرد.
تغییرات در چارچوب حقوق صاحبان سرمایه که مبین طبقهبندی مجدد حسابهای تشکیلدهنده حقوق صاحبان سرمایه است ازقبیل افزایش سرمایه از محل اندوختهها و تخصیص اندوخته از محل سود انباشته، در زمره معاملات غیرنقدی مستلزم افشا تلقی نمیشود.
در حالی شرکت ابنیه و ساختمان پدیده بدهی ایجاد شده از بابت خرید پدیده کیش را عملیاتی تلقی نموده و سرمایه گذاری بلند مدت ایجاد شده به دلیل پروژه کیش را معامله ای جداگانه و یک فعالیت سرمایه گذاری در نظر گرفته و خروج وجه نقد آن را در طبقه فعالیتهای سرمایه گذاری به عنوان خروج وجه نقد منعکس کرده. اینکار تحریف و دادن اطلاعات غلط است و معلوم نیست حسابرس محترم بر چه مبنایی گزارش حسابرسی مقبول صادر کرده است.
برای نشان دادن اهمیت موضوع باید توجه داشت که صورت جریان وجوه نقد، عینی ترین و کم قضاوت ترین صورت از بین صورتهای مالی است و تحریف آن کار هر کسی نیست. برای روشن شدن موضوع به کیس شرکت انرون توجه کنید.
شرکت انرون چگونه قانون را عوض کرد
شرکت انرون یکی از معروف ترین پرونده های رسوایی مالی در قرن حاضر است. این شرکت در سال ۱۹۸۵ توسط کنت لای راهاندازی شد و در حالیکه در سال مالی ۲۰۰۰ میلادی درآمد آن بیش از ۱۰۱ میلیارد دلار برآورد شده بود، در سال ۲۰۰۱ در یکی از پیچیدهترین پروسههای مالی ایالات متحده، ورشکست اعلام شد.
در واقع می توان تصویب قوانین ساربینز آکسلی در جهت شفافیت و حمایت از سهامداران خرد در مجلس امریکا در سال 2002 را تا حد زیادی به رسوایی انرون مرتبط دانست.
بر پایه این قوانین در ایران نیز در سالهای اخیر فعالیتهای خوبی در جهت شفافیت و حمایت از سهامدار خرد در برابر منافع سهامدار عمده صورت گرفت. آیین نامه های نظام راهبری شرکتی را می توان در این راستا دانست.
مجموعه شرکتهای گروه انرون تقلب های پیچیده ای داشت و در ادبیات مالی یکی از نشانه ها و آلارم های وجود تقلب، همانا وجود معاملات پیچیده، برآوردهای زیاد در صورتهای مالی و معاملات درون گروهی است. در شرکت انرون نیز به طرز عجیبی در سال های منتهی به سال 2000 وجه نقد عملیاتی شرکت از سود عملیاتی آن بیشتر بود:
در توضیح این تحریف که با هدف با کیفیت نشان دادن سود شرکت رخ می دهد باید گفت که بدهی هایی که جنبه تامین مالی دارند به عنوان فعالیت عملیاتی ثبت می شوند زیرا افزایش بدهی یک عامل افزایش دهنده وجه نقد است.
در مورد شرکت ابنیه و ساختمان پدیده شاندیز حتی اگر فرض بگیریم شرکت مادر پولی را به شرکت قرض داده(تامین مالی) و آن شرکت از این محل شرکت پدیده کیش را خریده ( گرچه اینگونه نبوده و رویداد فوق صرفا یک رویداد غیر نقدی است) در این حالت نیز شرکت ابنیه و ساختمان پدیده با آوردن بدهی به شرکت مادر در فعالیت های عملیاتی (در حالی که ماهیت آن فعالیت تامین مالی است) باعث شده است وجوه نقد عملیاتی به شدت متورم شود.
دبیر کانون نهادهای سرمایه گذاری با بیان این مطلب در گفتگو با خبرنگار بورس نیوز عنوان کرد: اغلب سرمایه گذاران به دلیل چشم انداز مثبت پیش روی نتیجه مذاکرات هسته ای ایران، انتظار اعمال آثار مثبت ناشی از بهبود وضعیت سیاسی طی بازه کوتاه مدت داشتند، حال آنکه تحقق امیدها برای گشایش روابط بین المللی کشور نیازمند گذر زمان است و طی بازه بلندمدت محقق می شود.
علاوه بر این، معامله گران به دنبال ایجاد تغییراتی اساسی همچون کاهش نرخ بهره بانکی و تأثیر فوری و دفعتی آن بر کلیت بازار سهام بودند. این در حالی است که برگزاری نشست های مختلف فعالان اقتصادی و سهامداران حقوقی نیز نتوانست چندان در بهبود اوضاع فعلی مؤثر واقع شود.
بهروز خدارحمی افزود: وضعیت کنونی بازار سرمایه انعکاس دهنده شرایط نامناسب اقتصادی کشور است، برهمین اساس در شرایطی که دولت و مقامات مسئول، بر وجود رکود عمیق در اقتصاد کشور معتقد هستند، نمی توان انتظار ایجاد رونق در یکی از ارکان اقتصادی یعنی بازار سرمایه داشت و وقوع آن تنها در صورت وجود چشم انداز روشن پیرامون بهبود شرایط اقتصادی امکان پذیر است، همچنان که در برخی کشورهای خارجی شاهد رونق بازار سرمایه کشور برخلاف اوضاع نامناسب اقتصادی آنها هستیم.
وی به اقدامات دولت جهت خروج از رکود اقتصادی کشور اشاره کرد و گفت: در صورتی که برنامه های دولت برای برون رفت از وضعیت فعلی اقتصادی که تاکنون در قالب بسته خروج غیر تورمی از رکود مطرح شده با اقدامات اجرایی دولت به نتایج مثبتی منجر شود، می توان چشم انداز مثبتی را پیرامون وضعیت آتی اقتصادی کشور متصور بود و در پی آن به طور قطع با ایجاد رونق در صنایع مختلف، بازار سرمایه نیز جان تازه ای خواهد گرفت.
این مقام مسئول افزود: اگرچه تاکنون نشانه هایی از رونق وضعیت اقتصادی و بازار سهام مشاهده نمی شود، اما با بررسی روند بازار سرمایه طی روزهای اخیر و مقایسه آن با شرایط چهار ماه گذشته در می یابیم که حجم و ارزش معاملات در این بازار رفته رفته رو به فزونی است و به مرور از نگرانی های موجود کاسته می شود.
دبیر کانون نهادهای سرمایه گذاری به وضعیت بازارهای موازی با بورس نیز اشاره کرد و گفت: با توجه به سکون وضعیت کلی اقتصاد کشور می توان گفت که سایر بازارهای موازی با بورس همچون مسکن، طلا و ... نیز تحت تأثیر این امر قرار گرفته اند و اوضاع بازارهای مذکور نیز چندان مناسب ارزیابی نمی شود.
خدارحمی در خصوص نحوه سرمایه گذاری در بورس نیز گفت: سهامداران در بورس شامل تحلیلگران و معامله گران حرفه ای و نیز سهامداران حقیقی و ناآگاه به قوانین و شرایط سرمایه گذاری هستند، به گونه ای که گروه اول همواره به دنبال انجام تحلیل های بنیادی و تکنیکال در خصوص وضعیت سودآوری شرکت های مختلف و به روز کردن آنها هستند و از توانایی شناسایی بهترین گزینه های سرمایه گذاری در شرایط فعلی بورس برخوردارند، حال آنکه دسته دوم شامل سهامدارانی است که از آگاهی کافی در حوزه بازار سرمایه دارا نیستند و به همین دلیل به آنها توصیه می شود از سرمایه گذاری فعال در بازار سهام خودداری کنند و از طریق نهادهای مختلف همچون صندوق های سرمایه گذاری مشترک اقدام کنند.