در مجامع شرکت‌ها چه می‌گذرد؟

شرکتهای سهامی عام در خدمت منافع خاص/ از تاخیر در پرداخت سود سهامدار تا پاداش میلیونی هیات مدیره

پاداش‌های میلیاردی و گاهی چند ده میلیارد ریالی شرکت‌های بورسی در حالی حاتم‌گونه به اعضای هیات مدیره اهدا می‌شود که بسیاری از سهامداران این شرکت‌ها از عایدی به مراتب کمتری و یا تاخیر در پرداخت سود سهام برخور دارند.

به گزارش خبرنگار بورس خبرگزاری فارس، مناقشه اصلی در مجامع شرکت‌های سهامی عام بر نحوه تقسیم عایدی سالیانه شکل می‌گیرد. سهامداران بدون توجه به فرصت‌های توسعه شرکت، عمده تلاش خود را بر تقسیم بیشتر سود متمرکز می‌کنند و معمولاً از آنچه در تخصیص بخشی از عواید تحت عنوان پاداش هیئت مدیره روی می‌دهد، غافل می‌مانند؛ حال آنکه با بررسی مصوبات برخی از مجامع، نکات قابل توجهی به دست می‌آید.

سودی که سهامدار می‌برد؛ پاداشی که نصیب مدیر می‌شود

اولین نتیجه حاصل از بررسی مجامع شرکت‌های سهامی عام، کشف بی‌عدالتی است که در برخورد با سرمایه‌گذار و مدیران شرکت روی می‌دهد.

بر اساس ماده 241 قانون تجارت، نسبتی از سود خالص سال مالی شرکت که جهت پاداش هیئت‌مدیره در نظر گرفته می‌شود، به‌هیچ‌وجه نباید در شرکت‌های سهامی عام از 5% سود پرداختنی به صاحبان سهام تجاوز کند.

درحالی‌ نسبت 5% به‌عنوان سقف پاداش هیئت‌مدیره در نظر گرفته‌شده است که محاسبه آن برای بسیاری از شرکت‌ها اعدادی نجومی را حاصل می‌کند. بااین‌وجود، مدیران برخی از مجامع به سهمی کمتر آن رضایت نمی‌دهند و حاضران در جلسه نیز بدون توجه به منافعی که از ایشان سلب می‌شود، پیشنهاد مدیریت در مورد پاداش را با سلام و صلوات تصویب می‌کنند.

به عنوان نمونه شرکت فروسیلیس ایران یکی از این نمونه‌ها است. مجمع این شرکت با تعیین پاداش 17 میلیارد و 486 میلیون ریالی، دقیقاً معادل با 5% سهام پرداختنی به صاحبان سهام، سهامداران را نقره‌داغ کرد.

بر اساس تقسیم سود 400 ریالی هر سهم این شرکت، سهم هرکدام از اعضای هیئت‌مدیره معادل با سود دریافتنی 6،245،000 سهم است و با توجه به قیمت 2390 ریالی آخرین روز معاملاتی سهام فروسیلیس پیش از برگزاری مجمع، این پاداش معادل با سودی است که سهامدار عادی با پرداخت 15 میلیارد ریال و خرید سهام این شرکت می‌توانست دریافت کند.

اهدای چنین پاداش چشم‌گیری به اعضای هیئت‌مدیره این شرکت در حالی صورت گرفت که در مجمع سال گذشته، حق حضور ماهیانه ایشان، صرف‌نظر از تشکیل یا عدم تشکیل جلسه 16.9 میلیون ریال تعیین شده بود.

از پالایش نفت شیراز به عنوان نمونه‌ای دیگر از این دست می‌توان یاد کرد. در مجمع عمومی سالیانه این شرکت که در 13/05/1394 برگزار شد، فارغ از تعیین حق حضور ماهیانه 8 میلیون ریالی برای هر عضو غیرموظف هیئت‌مدیره این شرکت در مجمع سال گذشته، مبلغ 2 میلیارد و 500 میلیون ریال نیز به عنوان پاداش ایشان مورد تصویب قرار گرفت.

با این حساب می‌توان گفت دریافتی هر یک از اعضای هیئت‌مدیره شراز در سال 1393، 596 میلیون ریال و برابر با سودی است که یک سرمایه‌گذار می‌توانست با هزینه کردن 98 میلیارد ریال و خرید 11،920،000 سهم کسب کند. سود تقسیمی این شرکت در مجمع امسال 50 ریال تعیین شد.

پاداش سنگین برای کدام خدمت؟

عایدی اعضای هیئت‌مدیره شرکت‌های بورسی را از دیدگاهی دیگر نیز می‌توان مورد بررسی قرار داد. فلسفه وجودی تعیین پاداش، ایجاد انگیزه برای مدیران شرکت و تشویق ایشان به تلاش برای حداکثر کردن ثروت سرمایه‌گذاران است.

پرداخت پاداش بر مبنای درصدی از سود تقسیمی، علیرغم وجود انتقادات، به رویه‌ای قانونی و مقبول میان شرکت‌های سهامی عام تبدیل شده است؛ اما عادت به این رویه مقبول، توجه سهامداران را از هدف اصلی -افزایش کارایی مدیران- دور ساخته است.

مجمع بسیاری از شرکت‌های بورسی مدیرانی را به خود دیده‌است که علیرغم ناتوانی در عمل به پیش‌بینی‌هایی که خود ارائه داده‌اند، تا ریال آخر پاداش‌های سنگین پیشنهادی را دریافت می‌کنند.

نیم‌نگاهی به انحراف پیش‌بینی سود سالیانه از آنچه در پایان سال محقق می‌شود هر ناظر بی‌طرف را با این پرسش مواجه می‌کند که مدیران این پاداش‌ها را به‌واسطه کدام خدمت چشمگیر دریافت می‌کنند.

مدیران بانک خاورمیانه از 291 ریال سود پیش‌بینی‌شده برای سال مالی منتهی به 29/12/1393، تنها 212 ریال را تحصیل می‌کنند، اما 9،600 میلیون ریال از سود سالیانه را به عنوان پاداش از این بانک خارج می‌کنند. هیئت‌مدیره بانک خاورمیانه از 6 عضو حقیقی و 3 عضو حقوقی تشکیل شده است؛ لذا می‌توان گفت با وجود انحراف 27 درصدی عملکرد سالیانه از اولین پیش‌بینی، هر عضو حقیقی این هیئت‌مدیره 1،067 میلیون ریال پاداش دریافت کرده است و این مبلغ با توجه به قیمت و سود به ترتیب 2،150 و 160 ریالی هر سهم، معادل با سود دریافتی سهامدار عادی است که 14 میلیارد و 333 میلیون ریال از سرمایه خود را قبل از برگزاری مجمع بانک خاورمیانه برای خرید سهام آن بانک تخصیص داده باشد.

مواردی بسیاری برای نقض رابطه تعریف شده میان عملکرد و پاداش مدیران قابل ذکر است. به عنوان مثال، مجمع عادی سالیانه بانک اقتصاد نوین، در دو سال متوالی 1392 و 1393 پاداش هیئت‌مدیره را 9 میلیارد و 900 میلیون ریال تعیین کرد و این در حالی است که صورت‌های مالی این بانک برای سال مالی منتهی به 29/12/1393 از 32 درصد کاهش سودآوری نسبت به سال مالی قبل حکایت می‌کند.

افق تاریک؛ پاداش طلایی

از سوی دیگر، پاداش‌های طلایی هیئت‌مدیره‌ برخی شرکت‌های بورسی در شرایطی به آن‌ها تعلق گرفته و از چرخه مولد شرکت‌ها خارج می‌شود که اقتصاد کشور با شرایط رکود دست به گریبان است. در این شرایط، بسیاری از شرکت‌های بورسی در پیش‌بینی سود سال مالی آتی خود با تعدیل منفی مواجه‌اند، اما پاداش مدیران را محفوظ نگه‌داشته‌اند.

شرکت فروسیلیس ایران یکی از شرکت‌هایی است که تصمیمات مجمع آن در این زمینه نیز قابل‌ذکر است. پاداش چشمگیر تعیین‌شده برای اعضای هیئت‌مدیره این شرکت در حالی در تاریخ 14/04/1394 به تصویب رسید که چهار ماه پیش از آن پیش‌بینی سود سال مالی منتهی به 29/12/1394 را با 25 درصد تعدیل منفی 317 ریال گزارش کرده بود.

در نهایت، هرچند از مجلس شورای اسلامی اخباری مبنی بر بررسی طرحی برای ایجاد محدودیت در پاداش هیئت مدیره شرکت‌های سهامی عام به گوش می‌رسد؛ اما پیش از هر نهاد قانونی، بزرگترین مسئولیت در این این زمینه متوجه سهامداران شرکت‌ها است؛ زیرا تمام این موارد در مجمع عادی و در حضور ایشان به تصویب می‌رسد. لذا به نظر می‌رسد بهترین راهکار برای پپیشگیری از تکرار موارد مشابه، تحقیق و مداقه صاحبان سهام در حقوق قانونی خویش است.